برنامه درمان با متادون چیست و چه مزیتی دارد؟

درمان نگهدارنده متادون (ام ام تی) برنامه ای بر اساس مدل کاهش آسیب است. این جمله، در ابتدای برنامه های ام ام تی به صراحت قید می شود و بنابرهمین عبارت، می توان گفت که کسانی که وارد برنامه درمان با متادون می شوند باید انتظار یک برنامه نسبتاً بلند مدت را داشته باشند. اما نگهدارنده بودن و طولانی بودن درمان با این برنامه، نباید از ارزشهای آن بکاهد. متادون و درمان با آن فواید فراوانی دارد. متادون یکی از مشتقات مواد افیونی است که از دهه 1960 به عنوان یک ماده د... 

درمان نگهدارنده متادون (ام ام تی) برنامه ای بر اساس مدل کاهش آسیب است. این جمله، در ابتدای برنامه های ام ام تی به صراحت قید می شود و بنابرهمین عبارت، می توان گفت که کسانی که وارد برنامه درمان با متادون می شوند باید انتظار یک برنامه نسبتاً بلند مدت را داشته باشند. اما نگهدارنده بودن و طولانی بودن درمان با این برنامه، نباید از ارزشهای آن بکاهد. متادون و درمان با آن فواید فراوانی دارد. متادون یکی از مشتقات مواد افیونی است که از دهه 1960 به عنوان یک ماده درمانی (یا کمک درمانی) به کار گرفته شد. مهمترین خاصیت متادون این است که به بیمار کمک می کند تا اختلال عملکردی را که در اثر استفاده از مواد مخدر برایش به وجود می آید را جبران کند و در حالتی باثبات و با آرامش بیشتر به امر درمان خود بیندیشد و در عین حال به زندگی و کار روزمره اش لطمه ای وارد نشود.

همچنین، یک تصور رایج وجود دارد که اعلام میدارد متادون خود نوعی وابستگی به همراه می آورد. این تصور البته چندان هم نادرست نیست اما باید این مسئله را درنظر داشت که این ماده اولا در طبقه مواد افیونی است و درنتیجه، ذاتاً با ذات سایر مواد این طبقه مشابهتهایی دارد. ثانیاً اینکه قرار نیست این ماده به خودی خود درمان کننده باشد بلکه باید همراه با کمک خانواده و برنامه های درمان روانشناختی، فرایند درمان آن طی شود.

درمان با ام ام تی چه قدر طول می کشد؟

هیچ زمان مشخص و استانداردی برای این برنامه معین نشده است و به نوعی می توان گفت که بستگی به خود شخص، و ویژگی های منحصر به فرد او دارد. برخی فاکتورهای تعیین کننده برای اثربخش بودن این درمان وجود دارد که از آن جمله می توان به سبک زندگی او و میزان موفقیت او در تغییر سبک زندگی خود پس از قطع مصرف مواد مخدر، ثبات و آرامش در زندگی خانوادگی و همراهی سایر اعضای خانواده در فرایند درمان، حمایتهای اجتماعی در همه سطوح آن به ویژه از سوی دوستان غیرمعتاد و... .

عوارض درمان ام ام تی

مصرف متادون برخی عوارض جانبی نیز به همراه دارد که از جمله آنها می توان به یبوست( که با ورزش کردن، خوردن مایعات وآب میوه ها و فیبر تا حدود زیادی کاهش می یابد.) ، عرق کردن، خواب آلودگی و کرختی (که تاحدودی طبیعی است اما میزان زیاد آن باید به پزشک برسد و همواره مورد ارزیابی قرار گیرد) و تغییر وزن ( معمولا در جهت افزایش وزن است و آن هم به دلیل منظم شدن مکانیزم گوارشی درکنار تغذیه بهتر و سالمتر است) اشاره کرد. این عوارض در مقایسه با فواید و مزایای آن به ناچیز به نظر میرسد.

فواید  درمان ام ام تی

متادون نشانه های ترک مواد افیونی را فرو می کاهد. وقتی که میزان خون به اندازه کافی در خون فرد معتاد تزریق گردد، وسوسه او کاهش می یابد. مدت زمانی که متادون در خون باقی می ماند از بسیاری از مواد افیونی بیشتر است (از 24 تا 36 ساعت) برای مثال، هروئین، بین سه تا شش ساعت در خون می ماندو  فرد وابسته به این ماده در طول روز چندین بار باید اقدام به تزریق آن بنماید در حالیکه متادونی که در برنامه ام ام تی تجویز می شود تنها یک بار مصرف می شود. پدیده تحمل در مصرف متادون به کندی رشد می کند و فرد مبتلا می تواند برای مدتها در این برنامه باقی بماند بدون آنکه مانند مبتلایان به سایر مواد افیونی از نشانه های ترک رنج ببرد. در واقع، رضایتمندی، آسایش و آرامش کافی برای ادامه زندگی اجتماعی را برای او به ارمغان می آورد. بنابراین در صورتیکه برنامه ام ام تی به درستی طی شود، متادون می تواند یک درمان کاملا ایمن برای فرد وابسته به مواد باشد. تحقیقات نشان می دهند که درمان متادون برای بیماران وابسته به مواد، بسیار مقرون به صرفه است زیرا با کاهش موارد زیر همراه است:

·       عدم نیاز به استفاده از سایر مواد افیونی که ممکن است بسیار خطرناک و گاهی کشنده باشند

·       کاهش مرگ و میر ناشی از مصرف

·       کاهش رفتارهای پرخطر مرتبط با تزریق مواد

·       کاهش رفتارهای پرخطر مرتبط با انتقال ایدز و سایر بیماریهای مقاربتی

·       کاهش اقدامات مجرمانه ای که معمولا همراه با مصرف مواد یا برای تهیه آنها یا پس از مصرف اتفاق می افتد

همچنین ام ام تی موارد زیر را بهبود می بخشد:

·       سلامت روانی و جسمانی را حفظ می کند زیرا همواره تحت نظر و نظارت پزشک و تیم درمان است و در زمانی که با دردی مواجه شود می تواند از کمک تیم درمان بهره ببرد. ضمن اینکه تیم درمان روانشناختی برنامه همواره از احوالات او با خبر میشوند.

·       عملکرد اجتماعی فرد بالاتر می رود زیرا علاوه بر جلوگیری از کاهش بی رویه وزن، ظاهر و خلقیات او را به حد مطلوب و اجتماع پسند، نزدیکتر می کند.

·       کیفیت زندگی را ارتقا می بخشد چون خماری ناشی از عدم مصرف و عوارض ناخوشایند پس از مصرف مواد خطرناک دیگر را به مراتب کمتر به همراه دارد

·       به فرد معتاد کمک می کند تا با دغدغه کمتر در برنامه های ترک اعتیاد دیگر اعم از برنامه های پزشکی یا روانشناختی شرکت کند

در برنامه ام ام تی، مراکز درمان سوءمصرف مواد (کلینیکهای ترک اعتیاد) انجام می شود، پزشکان در ارتباط تنگاتنگ با متخصصین علوم روانشناسی (مشاور، روانشناس و ...) و اجتماعی (مددکار اجتماعی) کار می کنند. یک تیم کامل درمان ام ام تی شامل پرستار که به داروهای این حوزه به اندازه کافی آشنایی داشته باشد نیز هست.  درمان با متادون نیاز به حوصله و تأمل دارد اما اثرگذاری آن قابل توجه است. 

عباسعلی یزدانی

مددکار اجتماعی کلینیک