مجموعه مهارتهای زندگی (2): ابراز وجود

 یکی از عوامل مهم در ارتباط بین فردی، توانایی شخص در ابراز وجود است. ابراز وجود باعث گرفتن حق خود و ابراز عقاید و احساسات و افکار خویش به طور مستقیم و صادقانه است؛ به نحوی که در این حق خواهی و تکاپو برای رسیدن به خواسته های خود، حقوق دیگران نیز محترم شمرده شود. به عنوان یک تعریف، می توان گفت: ابراز وجود یعنی تقاضا یا رد تقاضا با حفظ احترام به خود و طرف مقابل.

نقش صحیح فرد در این مهارت و در این موقعیت از آن جهت مهم تلقی می شود که با شناخت صحیح خویش و لزوم روابط موثر اجتماعی، شخص می تواند:... (ادامه مطلب)

گردآوری: آزاده عزیزی- روانشناس کلینک

ابراز وجود

یکی از عوامل مهم در ارتباط بین فردی، توانایی شخص در ابراز وجود است. ابراز وجود باعث گرفتن حق خود و ابراز عقاید و احساسات و افکار خویش به طور مستقیم و صادقانه است؛ به نحوی که در این حق خواهی و تکاپو برای رسیدن به خواسته های خود، حقوق دیگران نیز محترم شمرده شود. به عنوان یک تعریف، می توان گفت: ابراز وجود یعنی تقاضا یا رد تقاضا با حفظ احترام به خود و طرف مقابل.

نقش صحیح فرد در این مهارت و در این موقعیت از آن جهت مهم تلقی می شود که با شناخت صحیح خویش و لزوم روابط موثر اجتماعی، شخص می تواند:

- شخص قادر به تشخیص حقوق و منافع خود می شود تا بر اساس آن عمل کند.

- بدون ترس و واهمه و بدون اضطراب بر حق خود پای فشارد.

- بتواند احساسات و عواطف واقعی خود را بیان کند.

- و در همه حال بدون فراموش کردن حق دیگران به مطالبه حق خود اقدام نماید.

- به خود اطمینان داشته باشد.

-احترام دیگران را جلب کند.

- توانایی تصمیم گیری خود را بهبود بخشد.

- اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.

- نظر خود را بیان کند.

- نه بگوید.

- اعتراض کند.

- روابط خود را بهبود بخشد.

بر این اساس، ابراز وجود به طور کلی متشکل از هفت مهارت است که عبارتند از:

1. ابراز عقاید متفاوت.
2. تقاضای تغییر رفتارهای نامطلوب از دیگران.
3. رد درخواست نامعقول دیگران.
4. پذیرش کاستی های خود.
5. آغاز و ادامه تعاملات با دیگران.
6. ابراز احساسات مثبت.
7. ادای جملات متعارف در هنگام مواجهه یا جدا شدن از دیگران.

• 3,157 بازدید

 

ابراز وجود چیست؟

ابراز وجود یعنی حمایت نمودن از حق  و عقیده خود بدون اینکه به حق و عقیده دیگران تجاوزی شود. ژوزف و لپی ابراز وجود را اینگونه تعریف می کند: ابراز مناسب هرگونه هیجانی نسبت به طرف مقابل بدون احساس اضطراب. توانایی نه گفتن موقعی که می‌خواهید بگویید نه و گفتن آری هنگامی که می‌خواهیم تقاضای طرف مقابل را رد کنیم اگر نتوانید این کلمه دو حرفی ساده را موقعی که می خواهید بگویید نه ادا کنید، کنترل زندگی خود را از دست خواهید داد.

عدم توانایی در نه گفتن نتایج منفی زیر را به دنبال دارد:

شما را به کار‌هایی می‌کشاند که احترم به خود را از دست می‌دهید.

شما را از کارهایی که واقعا می‌خواهید انجام دهید باز می دارد.

چون به افراد دیگر اجازه می دهید دایماً  شما را مورد بهره‌برداری قرار دهند رنجش هایی در وجودتان انباشته می‌شود عدم توانایی در "نه گفتن" اغلب باعث عدم احترام به ما می‌شود.

این رفتار باعث قطع ارتباط شما با دیگران می‌شود. اگر ارتباط صادقانه بین افراد نباشد، آن‌ها نمی‌توانند یکدیگر را درک کنند. گفتن "آری" وقتی که منظورتان "نه" است عدم صداقت را می‌رساند. تقاضای چیزی، بیان صریح احساسات و افکار و برخورد توأم با تحقیر جزء مهارت‌های اساسی ابراز وجود هستند. فردی که می‌خواهد ابراز وجود کند، هنگام بیان مناسب احساسات نه تنها از کیفیت آن احساس آگاه است، بلکه چگونگی ابراز آن را نیز می داند.

موانع ابراز وجود

·       ترس مهمترین مانع ابراز وجود است.

·       خیلی ها حق ابراز وجود کردن را از خود دریغ می‌کنند.

·       بسیاری از مردم از مهارت لازم برای ابراز وجود کردن برخوردار نیستند.

حقوق اساسی شما

شما باید حقوق خود را بشناسید و برای کسب آن‌ها ایستادگی کنید. همیشه 4 حق اساسی وجود دارد:

1.      تا زمانی که مزاحم کسی نباشید حق هر کاری را دارید.

2.      حق دارید ارزش و مقام خود را با ابراز وجود حفظ کنید.

3.      حق دارید از دیگران تقاضا کنید و آن‌ها نیز حق دارند به شما بگویند نه.

4.      باید بدانید که در رابطه با دیگران مرزهایی وجود که حقوق افراد در آنها کاملا مشخص نیست اما شما همیشه این حق را دارید که مسئله را با شخص مربوطه مورد بحث قرار دهید و آن را روشن کنید.

چهار ویژگی افرادی که توان ابراز وجود دارند

1.      در ابراز وجود آزاد  است و آن را با گفتار و اعمال خود نشان می‌دهد

2.      با تمام مردم در کلیه سطوح ارتباط برقرار می‌کند این ارتباط همیشه صریح مستقیم صادقانه و مناسب است.

3.      نسبت به زندگی روش فعالانه‌ای دارد؛ بر خلاف شخص منفعل که در انتظار اتفاقات می‌نشیند او اتفاقات را می‌سازد.

4.      به طریقی که شایسته می‌داند عمل می‌کند.

سه سبک اصلی در برقراری ارتباط وجود دارد. این سه سبک عبارتند از:

پرخاشگرانه:در این سبک،فرد با تهدید کردن، تضییع حق دیگران، و توهین آمیز برخورد کردن، با دیگران ارتباط برقرار می کند و می خواهد از این راه به اهداف خود برسد.

منفعلانه

در این سبک ارتباط، فرد با عذر خواهی افراطی و کوچک انگاری خود تمامی افکار، احساس ها و حقوق شخصی خود را به نفع طرف مقابل نادیده می گیرد.

جرات مندانه (ابراز وجود)

 ارتباط جرات مندانه گونه ای از ارتباط است که در آن هر احساسی بجز اضطراب به راحتی ابراز شده و نتیجه آن حرکت به سمت اهداف و مقاصد شخصی بدون ضایع کردن حق دیگران است.

ابراز وجود کردن یعنی احترام گذاشتن به خواسته ها، نیازها و ارزش های خود. ابراز وجود کردن و قاطعیت نشان دادن هرگز به معنای مشاجره و ستیزه جویی و پرخاشگریهای بی مورد نیست. بدین معنا نیست که به حق و حقوقم اشاره کنم و به حق و حقوق دیگران بی تفاوت باشم. به جای آن ابراز وجود کردن به معنای حق خود را ستاندن، حرف خود را زدن و در نهایت به معنای خود بودن است. بدین معناست که به خود، به عنوان یک انسان احترام بگذاریم.

در شرایطی که فرد ابراز وجود سالم و مثبتی داشته باشد، بر اساس یک منطق و دلیل از موضع خود دفاع می‌کند. و علاوه بر اینکه به حقوق دیگران احترام می‌گذارد، از حقوق خود نیز دفاع می‌کند و نمی‌گذارد فدای خواسته‌های دیگران شود. چنین فردی درباره زندگی خودش تصمیم می‌گیرد، ولی یک‌دنده و لجوج نیست

از جمله مواردی که ضروری است از کلمه «نه» به عنوان یک ناجی مقدس ارتباطی استفاده کنیم، موقعیت های زیر اند :

1 – زمانی که از سوی دیگران خواسته ای نامعقول مطرح می شود.
2 – زمانی که مشغول کار مهمی هستیم، شخصی کاری با اولویت کمتر را به ما پیشنهاد می دهد.
3 – زمانی که برای «کار پیشنهادی» مهارت و دانش کافی را نداریم.
4 – زمانی که خیلی عصبانی و ناراحت هستیم.
5 – زمانی که کار پیشنهادی را کس دیگری می تواند به خوبی انجام دهد.
6 - زمانی که پیشنهاد دهنده، به هویت و حریم شخصی ما قصد تجاوز داشته باشد.
7 – زمانی که از ما بر خلاف علائق، معیارها یا اعتقادات دینی و ارزشی ما ، چیزی را طلب نمایند.


البته رفتار جرأت مندانه همیشه توصیه نمی شود. مثلاً:

1.      زمانی که در موقعیت خطرناکی قرار داریم. مثلاً زمانی که شاهد صحنه ی تصادف در خیابان و مجروح شدن دیگران بوده ایم و از ما می خواهند مجروحین را به مرکز درمانی برسانیم، رد جرأت مندانه به درخواست آنان می تواند بسیار مشکل آفرین و خطر ساز باشد.

2.      زمانی که طرف مقابل ما در شرایط روحی مناسبی قرار ندارد. مثلاً شخصی با حالت خشم و عصبانیت تمام، با عجله وارد نانوایی شده و خارج از نوبت نان را بر می دارد، در این جا درخواست جرأتمندانه به عمق مشکل می افزاید.

3.      زمانی که دیگران می خواهند با رفتارشان ما را تحریک کنند. مثلاً شخصی که در حال کشیدن سیگار می باشد، می خواهد درباره مضرات مصرف سیگار با ما بحث کند.

مراحل ابراز وجود

1- آمادگی: نخستین گام برای آمادگی، نگارش ( یا آماده سازی ) پیام ابراز وجود قبل از ارسال آن است.

2- ارسال پیام ابراز وجود: وقتی پیام ابراز وجود آماده شد، قرار ملاقات تعیین شد و زمان کافی وجود داشت می توان پیام را ارائه کرد.

حالت بدن و چهره و ابراز وجود

نوع نشستن و ایستادن، قدرت نسبی اشخاص را تغییر می‌دهد. برای دفاع از خود روی پای خود به عبارتی سر پا بایستید و حرفتان را بزنید. قرار دادن بدن در حالت قائم و قرار گرفتن رودر رو با شخص مخاطب ، میزان ابراز وجود شما را افزایش می‌دهد. در حالتی قرار بگیرید که به شما احساس قدرت دهد و این حس را به مخاطب شما منتقل کند بطوری که او نیز قدرتمندی شما را درک کند. مراقب حالات صورت خود نیز باشید. چهره خود و خطوط آن را جدی نمایش دهید و توانمند جلوه کنید. سر خمیده به پائین ، شانه‌های افتاده و بدن جمع شده، چشم‌هایی خیره به زمین ، ناتوانی شما را نمایش می‌دهد.

صدا و ابراز وجود

بلندی و لحن صدای شما ، اثرات فزاینده در ابراز وجود شما دارد. طرز استفاده از صدا در برقراری روابط موثر بسیار مهم است. برای برقرار ارتباط موثر روان و بلند صحبت کنید و قاطعیت خود را در صدایتان به نمایش بگذارید(می‌توانید بلند صحبت کردن همراه با قاطعیت را در تنهایی تمرین کنید) مراقب باشید صدایتان ضعیف نبوده و حالت تضرع به خود نگیرد. سرعت حرف زدنتان را نیز کنترل کنید. افرادی که دچار اضطراب می‌شوند خیلی سریع صحبت می‌کنند و این از قاطعیت کلام آنها می‌کاهد و میدان را برای رقیب باز می‌کند. صریح ، آشکار ، دقیق و محکم سخن بگویید.

سکوت: پس از ارائه یک پیام کوتاه ابراز وجود که با زبان تن مناسب همراه است توقف کنید وساکت شوید سکوت شما به فرد دیگر اجازه می‌دهد که در مورد گفته‌هایتان بیندیشید و یا از آنچه در ذهن دارد صحبت کند.

گوش کردن انعکاسی به پاسخ دفاعی: وقتی پیام ابراز وجود به او معطوف است، پاسخی دفاعی بروز خواهد داد. در این حالت مهم ترین کار گوش کردن انعکاسی به پاسخ دفاعی قابل پیش بینی طرف مقابل است.

تکرار فرایند: چون فرد دیگر در حالت دفاعی قرار داشته است شاید نتوانسته باشد وضعیت را از دیدگاه شما درک کند. پس همان پیام را دوباره مطرح کنید و بعد از آن کمی سکوت کنید و سپس پاسخ دفاعی قابل پیش بینی و را منعکس نمایید.

تمرکز بر راه انواع رفتار جرأت مندانه

1 – رد جرأت مندانه

زمانی که با درخواست های نادرست و نامعقول دیگران مواجه می شویم می توانیم با روش رد قاطعانه (جرأتمندانه) به درخواست آنان پاسخ منفی بدهیم.

مثال :‌اگر به میهمانی دعوت شدیم که اعضای شرکت کننده در آن را نمی شناسیم و نمی خواهیم در آن میهمانی شرکت کنیم، می گوییم : متأسفم من در میهمانی ای که اعضای آن را نمی شناسم، شرکت نمی کنم .

1 – نه گفتن : نه نمی آیم. من اهل این جور میهمانی ها نیستم. نه حتماً باید بروم منزل

2 – تغییر دادن موضوع : در این روش موضوع صحبت را عوض می کنیم. راستی فیلم دیشب را دیدی ؟فردا امتحان داریم ؟ لباسی که خریدی خیلی قشنگه !

3 – دلیل آوردن : دلیلی ندارد به جایی بروم که راضی نیستم..  روحیه ام در این جور میهمانی ها ضعیف می شود.
4 – پیدا کردن راه حل مناسب با نظر خواستن از طرف مقابل : موافقید جای غیر از میهمانی برویم که شما هم دوست داشته باشید؟

5 – معذرت خواهی: با عرض پوزش به هیچ وجه نمی آیم، امیدوارم مرا ببخشید.

6 – تشکر و قدردانی : لطف کردید مرا به میهمانی دعوت کردید، ولی من دوست ندارم و نمی آیم.

2- درخواست جرأت مندانه

از این روش در مواقعی که نیازمند کمک گرفتن از دیگران هستیم، استفاده می کنیم. مثال : اگر برای حل یک مشکل بخواهیم از والدین یا دوستی کمک بگیریم، می گوییم‌: من برای حل مشکلم نیازمند کمک و همفکری شما می باشم،آیا می توانید به من کمک کنید؟

صرف شام در رستوران

علی به همراه همسرش سارا برای صرف شام به رستوران گران قیمتی رفته اند. علی سفارش مرغ نیم پزی داده است اما وقتی گارسون مرغ را می آورد علی متوجه می شود که مرغ اورا بیش از اندازه سرخ کرده اند.  علی می تواند به ۳شکل از خود واکنش نشان دهد .

بدون ابراز وجود علی به سارا غر می زند و می گوید : مرغ او بیش از اندازه سرخ شده و سوخته و دیگر به این رستوران نمی آید اما وقتی گارسون از او می پرسد : آیا غذا مطابق میل شماست : علی می گوید: بله. متشکرم

نتیجه: شام و شب او خراب می شود و او از اینکه اعتراضی نکرده و حرفی از سرخ شدن بیش از اندازه مرغ نزده خشمگین می گردد.

پرخاشگرانه علی با عصبانیت گارسون را به سر میز فرا می خواند و با صدایی بلند و به طرزی غیرمنصفانه از اینکه مرغ او سرخ شده است با فریاد اعتراض می کند . لحن او در نظر گارسون خنده دار است و همسرش هم خجالت زده می شود .

نتیجه: غذای او عوض می شود اما خجالت کشیدن همسرش میان آن دو برخورد به وجود می آورد. گارسون هم احساس میکند تحقیر شده است و شب بدی برای هر دوی آنها بوجود می آید .

1 – درصف خرید ایستاده ایم، فردی می خواهد خودش را جلوی ما جا بزند به ما می گوید : من عجله دارم اجازه می دهید زودتر از شما خرید کنم؟

پاسخ انفعالی : خیلی خوب

پاسخ پرخاشگرانه : به جهنم که عجله داری برو آخر صف بایست.

پاسخ جرأت مندانه : متأسفم، نمی توانم، من هم عجله دارم.

2 – یکی از آشنایان ما شین را برای روز تعطیل امانت می خواهد به ما می گوید:

آخر هفته ماشینت را به من می دهی ؟

پاسخ انفعالی : من خودم برنامه هایی داشتم، ولی باشد.

پاسخ پرخاشگرانه : خیلی پررو هستی که یک دفعه از من چنین تقاضایی می کنی، فراموشش کن.

پاسخ جرأت مندانه : از قبل برای آخر هفته برنامه ریزی کرده ام، خوش حال می شوم در آینده به شما قرض بدهم، به شرط آن که زودتر خبر دهید.

3 – یکی از اقوام قصد دارد شب به خانه ی ما بیاید ولی ما آمادگی نداریم زنگ می زند و می گوید : زنگ زدم ببینم هستید، تا شب خدمتتان برسیم ؟

پاسخ انفعالی : خودمان برنامه ای داشتیم ولی باشد تشریف بیاورید.

پاسخ پرخاشگرانه : شما نمی توانید هر وقت دلتان خواست به دیدن ما بیابید ، ما هم برای خود برنامه هایی داریم.

پاسخ جرأت مندانه : امشب برای ما وقت مناسبی نیست، اگر موافقید وقت دیگری را تعیین کنیم.

عوض کردن یک کالای معیوب

بدون ابراز وجود کامران با قدمهای آرام و با تردید به متصدی کتاب فروشی نزدیک می شود و درحالیکه چشم به زمین دوخته با صدایی کمی بلندتر از نجوا حرف می زند. چهره اش به گونه ای است که انگار کار بدی کرده است. کتاب را محکم در دستهای خود گرفته و انگار که به متصدی می گوید « مرا آزار مده » از پس دادن کالا منصرف می شود .

پرخاشگرانه کامران خشمگین در حالیکه صدایش به گونه ای است که در هر جای مغازه شنیده میشود و حالت چهره اش به گونه ای است که انگار می خواهد فروشنده را تحقیر کند . پول کالا را می گیرد اما فروشنده با او دشمن شده است و خودش هم راضی نیست .

با ابراز وجود کامران به سمت فروشنده می رود و به چهره او نگاه می کند چهره ای آرام و مطمئن دارد، لبخندی می زند و به طرز دوستانه با فروشنده صحبت میکند و نقص کالا را با او در میان می گذارد، هم کامران به خواسته خود می رسد و هم فروشنده احساس خوبی دارد زیرا مشکل یکی از مشتریانش را حل کرده است.

قرض گرفتن

افسانه کارمند یک شرکت خصوصی است او زنی خوش برخورد، علاقه مند به گردش و کارمندی خوب است . رفتارش به گونه ای است که هم همکارانش و هم دوستانش او را دوست دارند. مریم یکی از دوستان صمیمی اش از او خواهش کرد ؛گفت که قرار است به میهمانی برود و از افسانه خواست گردن بند جدید و گران او را قرض بگیرد، افسانه گردن بند را از نامزدش هدیه گرفته بود و مایل نبود که گردن بند را به کسی بدهد.

بدون ابراز وجود او نگرانی اش را از گم شدن یا آسیب دیدن گردن بند پنهان می کند و با این که گردن بند خیلی برای او عزیز است می گوید خواهش می کنم و گردن بند را به مریم می دهد و تمام شب را در نگرانی سپری می سازد .

پرخاشگرانه افسانه از درخواست دوستش ناراحت می شود و می گوید : نه، به هیچ وجه و خشمگین می شود و به او می گوید درخواست احمقانه ای داری. مریم تحقیر می شود اما افسانه بعد احساس پشیمانی میکند احساس رنجش مریم در تمام شب ادامه دارد و از آن به بعد تا مدتی رابطه بین مریم و افسانه به هم می خورد.

ابراز وجود کردن افسانه اهمیت گردن بند را به مریم می گوید و با لحنی مؤدبانه و با این حال محکم به او می گوید که تقاضایش غیرمنطقی است زیرا این گردن بند برای او ارزش ویژه ای دارد . مریم ناامید می شود اما افسانه را درک می کند افسانه هم از اینکه صادقانه حرف زده خوشحال است.

وزن زیاد

علی و همسرش سارا ۹سال است که با هم ازدواج کرده اند . اخیراً سارا چاق شده است و علی معتقد است سارا خیلی از معیارهای او فاصله گرفته است. علی مرتب به او گوشزد می کند که وزن اضافه کردن سلامتی او را به مخاطره می اندازد و بچه ها هم از او یاد می گیرند.

بدون ابراز وجود او از چاق شدنش معذرت می خواهد و عذر و بهانه های بی مورد می آورد و در واقع اصولاً به علی جواب نمی دهد اما در درون خود به دلیل غرولند شوهرش احساس بدی دارد و احساس گناه می کند اما احساس اضطرب کاستن از وزنش را دشوارتر می کند. اینگونه مشاجره میان او و شوهرش ادامه دار می شود.

پرخاشگرانه سارا در مقام اعتراض به شوهرش می گوید که تو هم چاق  شدی و اندامت نامناسب شده  ولی من هیچ وقت به روت نمی آورم و رفتارهای دیگری از شوهرش را تحقیر می کند . و اینگونه با ابراز خشم به علی آسیب می زند و به تیرگی روابط خود با شوهرش می افزاید .

با ابراز وجود وقتی سارا با علی تنها می شود به او می گوید که بله حق با اوست که وزن اضافی به سلامتی او لطمه می زند اما اضافه می کند که طرز برخورد او با این مشکل را نمی پسندد. می گوید همه تلاش خود را می کند تا از وزنش کم کند و این تلاش برای او سخت است و نیاز به برنامه ریزی و همفکری او دارد. علی می پذیرد و به اتفاق برنامه ای را تدارک می ببینند که به گونه ای حساب شده سارا بتواند وزن خود را کاهش دهد .

تعارف مواد مخدر

رامین دانشجوی دانشگاه است رفتاری بسیار دوستانه دارد و در زمینه های اجتماعی فعال و پویاست . مدتی است با سعید دوست شده، یک شب سعید رامین را به یک میهمانی دعوت می کند. در طول میهمانی یک نفر بسته کوچکی حاوی مواد مخدر را به دیگران تعارف میکند همه جز رامین استقبال می کنند اما وقتی سعید به او پیشنهاد می کند می ماند که چه باید بکند:

بدون ابراز وجود رامین بالاخره می پذیرد و وانمود می کند که قبلاً هم مواد مصرف کرده، او به دقت به دیگران نگاه می کند و از طرز استعمال آن ماده خاص آگاه می شود. اما نگران است مبادا باز هم مواد بیشتری به او تعارف کنند . نتیجه : او نمی خواهد سعید را ناراحت کند اما خودش تن به کاری می دهد که به آن علاقه ای نداشته است و بعداً در آینده و زندگی او تاثیر گذار خواهد بود.

پرخاشگرانه رامین از پیشنهاد سعید عصبانی می شود و او را سرزنش می کند و از او می خواهد که سریعاً او را به منزل برگرداند . وقتی میهمانها به او می گویند الزامی نیست در قبول این تعارف، او هم چنان به تندخویی ادامه می دهد، سعید احساس می کند که نزد میهمانها تحقیر شده است و علاقه اش به رامین کم می شود و به این نتیجه می رسد که اگر با او دوستی نکند بهتر است.

مهارت ابراز وجود رامین از قبول پیشنهاد سعید خودداری می کند و مؤدبانه جواب می دهد : نه متشکرم. بعد به حاضرین با کمال جرات و شهامت می گوید که تا کنون مواد مصرف نکرده و علاقه ای هم به این کار ندارد.رامین به سعید و دوستانش می گوید که ترجیح می دهد به سینما برود. وقتی از میهمانی خارج می شود از سعید گله می کند که چرا به او نگفته دوستانش مواد استعمال می کنند و بعد اضافه می کند که با پیشنهاد مصرف مواد و تعارف آن، آزادی او را به مخاطره انداخته زیرا اگر به هر شکل پلیس از موضوع باخبر می شد او را هم دستگیر می کرد.

رامین به این فکر می افتد که احتمالاً اگر با سعید قطع رابطه کند بهتر است و یا گامی هر چند کوچک در جهت آگاهی و کمک به دوستش بردارد.

منتظر بمان، اما معطل نشو / تأمل کن ، اما توقف نکن / صریح باش، اما گستاخ نباش / بگو آری، اما نگو حتماً / بگو نه ، اما نگو ابداً

گرد آوری: آزاده عزیزی

کارشناس ارشد روانشناس بالینی

روانشناس مرکز